Արտակարգ բան է կատարվել Հայաստան երկրում: «Սիլլա կերած» պարսկահայ Հակոբ Դեխնավին ոստիկանին չի հրամցրել քրիստոնեական իր մյուս այտը: Հակառակը՝ հենց տեղում, մի քանի տասնյակ ոստիկանների ներկայությամբ ծանր հայհոյանքների հեղեղ է ուղղել ապտակողի հասցեին: Իսկ ներկա ոստիկաններից էլ որևէ մեկը չի փորձել դրա դեմն առնել:
Հաջորդ օրը հոլովակներով երևաց Հակոբը, որը հրապարակավ սպառնաց, որ եթե ներողություն չխնդրվի, սպանելու է իրեն ապտակողին և ավելացրեց նաև, որ իրեն մեքենա ուղեկցող ոստիկանին էլ զգուշացրել է, որ իրեն «խելոք պահի»: Իսկ հարցին, թե արդյոք հայհոյել է ոստիկանին, պատասխանեց, որ ապտակից հետո իհարկե հայհոյել է:
Հարցազրույցում մի այլ կարևոր պահ էլ կար՝ Հակոբը երկու անգամ կրկնեց, որ ինքը երևանցի չէ՝ շեշտելով արժեքայինով երեվանցուց իր տարբեր լինելը:
Ներկայացվածը, բացառությամբ Հակոբի կերպարի, հայկական հին ավանդական սցենարներով էր՝ բողոք, ցույց, ոստիկանի հրմշտոց, ծեծ, քաղմաս, մի խոսքով՝ քաղաքական «վույ–աման»:
Վույ ամանին զուգահեռ իշխանական մեքենան գործի դրեց թեզը, թե Հակոբը հայ էլ չէ, կարող է նույնիսկ ադրբեջանական լրտես է, ով գիտի:
Այսօր համացանցում ուշացումով հայտնվեց նաև հետապտակային պրոցեսի հոլովակը, ուր Հակոբը միայնակ, հրապարակավ ամենածանր հայհոյանքներով նախշում է իրեն ապտակողին և ոստիկաններից որևէ մեկը չի էլ փորձում հակառակվել Հակոբին:
Ես հետևել եմ ֆեյսբուքյան շատ գրառումների: Կարծիքները կիսված են երկու բանակի՝ մեծ մասը Հակոբի կողմն է, իսկ հիմականում տրանսլիտով գրող փոքր կողմը խիստ վրդովված է Հակոբի հայհոյանքներից, ու ամենալկտի հայհոյանքներով են արձագանքում:
Ինձ մոտ այն տպավորությունն է, որ ոստիկաննները երևի ապշել էին Հակոբի համարձակությունից և չէին կարողացել իրենց ավանդական «տարերքով» պատասխանել նրան: Իսկ Հակոբն էլ իրեն հասու հայհոյանքն է օգտագործել անարգողի դեմ՝ առանց հաշվի առնելու հետագա ակնհայտ հետևանքները: Չէ որ շարքային հայաստանցին շատ լավ տեղյակ է, որ մինչև հիմա ոստիկանի «թանին թթու» ասած ցանկացած մեկը կամ ճաղերի հետևում է, կամ էլ ոստիկանական պատուհանից ցած ընկած ու «ինքնասպան եղած»:
Բայց և, գիտակցելով հետևանքները, «ոչ երևանցի» Հակոբն արել է իր ուզածը:
Իրականում շրջադարձային բան է կատարվել Հայաստանում: Ծեծվող մարդը հակադարձել է ոստիկանին ասիմետրիկ մեթոդաբանությամբ՝ հայհոյանքով:
Հակոբի արածը էպոխալ տարբերություն ունի մինչև այժմ ավանդականորեն, հեզորեն ծեծվող, խոշտանգվող, դատվող, բանտարկվող ընդդիմության վարքից:
Իհարկե, ոստիկանությունը կփորձի առավելագույնն անել Հակոբին պատժելու համար: Մեր աչքի առջև է բանտում պահված Վարդան Պետրոսյանը: Իսկ Հակոբն ով է, որ մի տաս բան էլ կողքից չմոգոնեն ու իրենցը չանեն: Ուղղակի սկզբից պետք է շոշափել հանրային կարծիքը, ուղղորդել այն սեփական մանկլավիկներով դեպի իրենց ուզած հունը՝ դեպի Հակոբի ոչ հայ, կամ էլ գոնե ոչ հայեցի լինելը, ու հարցերը առանց գլխացավանքի «լուծվեն»:
Իրականում կապ էլ չունի, թե ինչ ազգի է Հակոբը: Իր վարքով Հակոբը ամենալուրջ հայն է, իր արժանապատվությանը տեր կանգնած միակ մարդը, ով համարձակվել է միայնակ ձեռնոց նետել համակարգին, հաբռգածին, սրիկային, եղած կեղծին ու աննամուսին:
Մինչև Հակոբն էլ մեկ այլ հայորդի էր իրեն արժանապատիվ պահել՝ Հայկ Կյուրեղյանը, ով մանկական ատրճանակով էր դուրս եկել համակարգի դեմ, փորձելով ցույց տալ նրա սնանկությունը:
Ու հետագայում էլ՝ ի հակադրություն մինչև այդ արդարացող, «ճեղքեր» փնտրող երևելի ընդդիմադիրների, դատարանում իրեն բացարձակ արժանապատիվ էր պահել՝ հրաժարվելով թե պաշտպանությունից ու թե ոտքի կանգնելով խամաճիկային դատարանը հարգելուց:
Փաստացի, հայկական քաղաքական դաշտում արդեն առկա է հնարավոր կերպարների համալիրը՝ ի դեմս երկրորդ այտը դեմ չանող մի ահելի, ասիմետրիկ պայքարի գնացող մի ջահելի, և ավանդականով գնացող հարյուրավոր «ողջախոհների», որոնց համար աշխարհը կանգ է առած նախնադարում, միտինգի ներսում ու միլիոնով իբր հարց լուծող ամբոխի բռունցքի մեջ:
Երևի անհրաժեշտ է պարզաբանումներ բերել Հակոբի հայհոյանքների վրա կենտրոնացած շեղվածներին ու այն չարաշահողներին:
Հայհոյանքը կոնֆլիկի սպասարկման օրինական գործիքներից մեկն է: Նույնիսկ պետություններն են մեկը մյուսի հասցեին անցնում ոչ ստանդարտ բառապաշարի, երբ հարաբերությունները լարվում են:
Առավել ևս, անհատ մարդու դեպքում է հայհոյանքը կիրառելի՝ մանավանդ մեթոդաբանորեն ստորադաս վիճակում եղած մարդու դեպքում:
Շատերը կհիշեն գեներալ Սարոյի պառլամենտական պարզաբանումները՝ հայհոյանքների օրինաչափության մասին: Հայկական օլիգարխիայի «ճշտի» շրջանակներում հայհոյանքն ամենահարգված գործիքն է, և նրանք շատ էլ լավ հասկանում ու հաշվի են առնում դրա ուժը:
Երբ երկրում չկա իրական դատ-դատաստան, իրեն հարգող ոստիկանություն, անկախ դատարան, հասարակական պատժիչ սկզբունքներ ու որևէ արգելակիչ մեխանիզմ, ապա մարդիկ պետք է իրենց ձայնը լսելի դարձնեն թեկուզ անապատին, թեկուզ քարանձավին: Եվ դա պետք է արվի եղած հնարավորով՝ հայհոյանքով, անեծքով, ցանկացած բառապաշարով, վայնասունով, թեկուզ «բաբա» չափելով, եթե անկարող են ավելիին: Չի կարելի հեզորեն ենթարկվել անարգանքին, պետք է ձայնը հանվի, սուբյեկտությունը լսելի դարձվի հակառակ կողմին:
Այսօր մենք ազգովի ոչ թե քաղաքական բարդ պրոբլեմի, այլ պարզունակ մարդկային երկընտրանքի առջև ենք կանգնած՝ արձագանքել կատարվողին որպես արժանապատիվ մարդի՞կ, թե անինքնասեր, անհաղորդ ֆիզիկական գոյեր:
Անծանոթ մարդուն ոստիկանը ֆիզիկապես անարգել է ամենալկտի, ցինիկ, նենգ ձևով: Մինչ այդ ոստիկանները մարդկանց ծեծել ու խեղանդամ են դարձրել հիմնականում նկարահանումից ու մարդկանց աչքից հեռու՝ բաժանմունքներում ու բանտում: Իսկ այս դրվագում հրապարակավ, ոստիկանի հագուստով մեկը գողական ռազբորկայի ոճով հաշիվ է մաքրել ընդդիմադիրից:
Նորմալ երկրներում այդ ոստիկանն իհարկե կպատժվեր, իսկ այս դեպքում պարզ է, որ համակարգը հակառակն է փորձելու անել:
Իրենք կանեն իրենցը, բայց գոնե մենք, կողքիններս, ականատեսներս, պետք է արժանին մատուցենք Հակոբին, նրա քայլին, որ տղամարդկություն է հանդես բերել ազգակործան, երկիրը թալանող ու դատարկող՝ իշխանություն կոչված այս պատուհասի դեմ:
Հակոբը «պապիկ» չէ, Հակոբը նորմալ տղամարդ է և չի էլ թաքցնում իր տղամարդ լինելը, ներկայանում է հենց որպես այդպիսին:
Պետք չէ նենգափոխել կատարվողը՝ Հակոբը պաշտպանել է իր արժանապատվությունը, հրապարակավ գործածություն է մտցրել այն, ինչը բացակայում էր երկրում ու որի պատճառով էլ երկիրն էր կործանվում:
Կվերցվի Հակոբի նախադեպը ընդդիմության ու ժողովրդի զինանոց՝ լավ: Չի վերցվի՝ այդ դեպքում թող ոստիկանությունից հետագա ծեծ ուտողները հաշիվ տան իրենց, որ անատամ հանդիսություններն այլևս դիտվող չեն ու մարդիկ թքած ունեն հնամաշ, ոչ տղամարդկային մեթոդականի վրա:
Սրանից հետո Հակոբի օրինակը թող ստանդարտ նախադեպ դառնա ցանկացած ծեծվողի համար: Եթե ընդունակ չես գոնե հակադարձ հայհոյանքի, ապա դու ոչնչություն ես ներկա հայկական քաղաքական դաշտում:
Տեսնողի համար հասկանալը դժվար չէ՝ խնդիրը ինքնազնիվ լինելն է: