Սթոքհոլմյան սինդրոմը պատանդի համակրանքն է իր վրա բռնացողի հանդեպ: Հոգեբանորեն այն պատանդի պաշտպանական ռեակցիան է իրեն առևանգողից: Այդ վարքը ենթագիտակցական է և լավատեսական միտում ունի իր հիմքում: Զոհն իր հետագան կապում է միայն առևանգողի անվտանգության ու բարյացակամության հետ: Իսկ որպեսզի առևանգողից բարյացակամության ակնկալումը տրամաբանորեն հիմնավորվի, պետք է հոգեբանորեն արդարացվի բռնացման փաստն իսկ:
ԵՎ այդ պատճառով մարդն սկսում է արդարացնել բռնացողի քայլերը, դրանք հիմնավորելով օբյեկտիվ նախապատմությամբ, կամ բռնացողի անհատական կյանքի ու ճակատագրի հանգամանքներով:
Իրականում, առօրյա կյանքում, մենք բոլորս էլ այս կամ այն կերպ ենթակա ենք աշխարհի ուժեղների կամայականություններին – բռնություններին: Այդ առումով, շարքային մարդ-աշխարհի ուժեղներ փոխհարաբերությունները ևս նկարագրելի են Սթոքհոլմյան սինդրոմի շրջանակներում:
Կախված ստեղծված ներհանրային փոխհարաբերություններից, մարդիկ ենթագիտակացական, սինդրոմային համակրանքով են վերաբերվում բռնացողին՝ արդարացնելով նրա վարքը:
Նույնն է եղել հիտլերյան Գերմանիայում, ստալինյան Սովետ միությունում: Նույնն է հիմա աշխարհում՝ միջպետական կոնցեպտուալ, մեծ, անլուծելի թվացող հարցերի շուրջ ստեղծված հավասարակշռություններում, կամ էլ տեռորիզմի հետ կապված հարցերում:
Նույն է նաև ներկա Հայաստանում՝ մարդիկ համակերպված են ստեղծված անարդարություններին, և նույնիսկ արդարացնում են իրենց վրա բռնացողներին:
Մանավանդ շրջաններում, մարդկանց հույսը տեղական իշխանիկների վրա է: Իշխանիկներն ունեն վերին իշխանավորների հովանավորությունը, և մարդիկ ստիպված են ոչ միայն հանդուրժել բռնացողին, այլև նրա հետ լավատեսական հույսեր կապել, այլապես հոգեբանորեն անհնար է դիմանալը:
Մեզանում մեծ տարածում ունեցող՝ բարի թագավորի, լավ նախագահի, փրկիչ ընդդիմադիրի հույսերն իրենց խորքում ևս Սթոքհոլմյան սինդրոմի թագնված տարրեր ունեն: Սինդրոմի մյուս դրսևորումն էլ համակերպվածությունն է եղածին և իրական պայքարի բացակայությունն է:
Ճիշտ «սթոքհոլմյան պատանդի» օրինակով, լավ իմանալով, որ բռնացողը կարող է դիմադրության դեպքում գնալ ֆիզիկական հանգուցալուծման, հայկական ընդդիմությունը ևս հանդես է գալիս որպես պատանդ՝ որպես հայցող-պատանդ:
Այն իշխանություններին ասում է «Տես, ես բաց ճակատով, անզեն ու առանց հետին մտքերի, հեզ- սահմանադրականով գալիս եմ քո դեմ: Ես քեզ վնասել չեմ կարող, և միթե դու այնքան վատն ես, որ չես գնահատի իմ այդ առաքինի վարքը և չես թեթևացնի ժողովրդի այս տանջալի վիճակը»:
Հայ ընդդիմությունը ոչ թե նախաձեռնող, իրական պայքարող է, այլ միջնորդ է մարդկանց և իշխանությունների միջև՝ որպես իրավիճակի ծանրությունը բարձրաձայնող:
Ընդդիմությունը չի փորձում իրական լուծումներ գտնել վիճակի կոնցեպտուալ հաղթահարման համար: Այն բացարձակապես չի պատկերացնում իշխանափոխությունը, ադեկվատ պայքարի անհրաժեշտությունն ու մեթոդաբանությունը:
Փաստացի հայկական հանրային հելսինկյան սինդրոմը երեք մասնակից ունի- բռնացող քրեական իշխանությունները, հեզ ժողովուրդը, և հեզ ընդդիմությունը:
Եթե 3-րդ կողմը՝ հեզ ընդդիմությունն արանքում չլինի, ապա վիճակը կհանգեցվի ավանդական երկկողմ՝ բռնացող- պատանդ սինդրոմին, որը հատուկ է համակենտրոնացման ճամբարներին, բանտերին, ռեալ ահաբեկիչ-պատանդ դրվագներին: Նման իրավիճակները կայուն չեն, և ժամանակի ընթացքում անպայման հանգուցալուծվում են: Բռնացողը չի կարող հավերժ պատանդ պահել, որովհետև նրա ռեսուրսներն ի վերջո սպառվում են և վիճակն ինքնաբերաբար փլուզվում է:
Իսկ երբ կա միջնորդը՝ կոնկրետ մեր դեպքում՝ ընդդիմությունը, ապա դա ռեսուրս է և իշխանություններին և պատանդ ժողովրդին՝ թարմացնելով հույսերը, ձգձգելու իրավիճակը:
Ակնհայտ է, որ Սթոքհոլմյան սինդրոմը քրեականի շրջանակներում բնութագրվող հոգեբանական վիճակ է: Այն ոչ քաղաքական է, ոչ սոցիալական, կամ էլ ազգային:
Անկախությունից հետո մենք մսխեցինք պետությունը և բևեռացանք իրար հանդեպ, դառնալով սադոմազոխիստական զույգ՝ մի փոքր մասս որպես բռնացողներ, իսկ մեծ մասն էլ՝ որպես պատանդներ:
Եղածը ստեղծվել և ամրացվել-կոփվել է վերջին 15-20 տարիների ընթացքում: Հետևաբար այն չի կարող ակնթարթորեն վերացվել բունտով, կամ հեղափոխությամբ:
Վիճակի հանգուցալուծումը, այսինքն պատանդ դարձած ժողովրդի ազատագրումը կամ դրսի օգնությամբ կարող է լինել /որի հույսն արդեն մոտ է զրոյի/, կամ էլ հետևողական, պարտիզանական ոճով տարվող ներքին պայքարով, որին մասնակից կլինեն շատերը, եթե համապատասխան հանրամատչելի գիտելիքը լինի դրա անհրաժեշտության մասին:
Այս մեթոդական պահանջը պետք է գիտակցված լիներ դեռ 95 թվականից՝ պառլամենտական առաջին կեղծված ընտրություններից հետո: Ընդդիմության խնդիրը պետք է լիներ ոչ թե բողոքն առ բռնացող իշխանությունները, այլ դիմումը մարդկանց առ ինչ անելն ու ինչպես անելը՝ որպես պարտիզանների:
Ցավոք, իրար հաջորդող հայ ընդդիմադիրները երբևէ ընդունակ չեղան նման սկզբունքային եզրահանգումների և բացի հեզորեն միտինգվելուց, իրենց թիմին միանալու կոչերից, և իշխանություններին ձեռնտու «ժողովրդավարական ընտրություններ» խաղալուց, այն կողմ չանցան:
Ամեն հաջորդ ընդդիմադիրին թվացել է, թե իր նախորդ միտինգավորը թույլ է եղել, ազնիվ չի եղել, միտինգն այն ձևով չի արել, այն առոգանությամբ չի հայհոյել, կամ բավարար համոզվածությամբ մարդկանց չի կանչել «միտինգվելու»:
Եզրահանգելով, կարելի է պնդել, որ Սթոքհոլմյան սինդրոմով տառապող մեր երկրում ընդդիմությունը միայն մեկ ֆունկցիա կարող է ունենալ՝ մարդկանց տեսականորեն կրթել ամեն մեկի կոնկրետ մասնակցության ու գործնական անելիքի մասով: ԵՎ դա անելու համար ընդդիմությունը նախ պետք է ինքը տեսականորեն ինքնակրթվի և հաշիվ տա սատարողներին իր ադեկվատության հարցում, նոր հրապարակ մտնի:
Ռոբեսպիեռը մի փայլուն միտք ունի՝ Ազատության հասնելու գաղտնիքը մարդկանց կրթելու մեջ է, իսկ բռնապետության գաղտնիքը՝ մարդկանց տգետ պահելու:
Ըստ այս մոտեցման, ստացվում է, որ հայ իշխանությունները գոնե գիտեն իշխելու բանաձևը, իսկ ազատություն հայցող ընդդիմությունը տգետ է և անտեղյակ է իր նպատակներից ու անելիքից:
Միակ հարցն է՝ թե մինչև ե՞րբ:
Հ.Գ. Հոդվածում ցավալի վրիպակ էր եղել՝ «Սթոքհոլմյան»-ի փոխարեն եղել է «Հելսինկյան»: Ճիշտ տարբերակը «Սթոքհոլմյանն» է: Հեղինակը եւ lragir.am-ը հայցում են ընթերցողի ներողամտությունը: