Գաղտնիք չէ, որ Հայաստանում ձևավորված քրեաօլիգարխիկ իշխանության կարևորագույն առանձնահատկությունը տանիքների համակարգն է: Հանրային ընկալման մեջ տանիքը ներկայանում է որպես որոշակի խումբ մարդկանց իրավունքների տրամադրման և պաշտպանական մեխանիզմ:
Իրականում տանիքը շատ ավելի հզոր ու բազմապլան լծակ է, որն արդեն իսկ կործանման է հասցրել հայկական պետականությունն ու այլասերել հայ մարդուն:
Տանիքն առաջին հերթին դրական անհատականությունը ճնշելու ու ոչնչացնելու լծակ է:
Իրոք, տանիքի տակ եղած անհատը պարտավոր է ենթարկվել «տանիքի կոդեքսին» ու սկզբունքներին: Եթե չենթարկվեց, ապա նա պարզապես չի կարող այնտեղ լինել: Համակարգի մեջ եղածը վերից եկած հրամանների շրջանակներում է գործում, և խրախուսելի են միայն վերադասին ծառայելու հնարամիտ օրինազանցությունները, բայց ոչ համակարգային որևէ հարց լուծելու հատկություններն ու մասնագիտական կարողությունները:
Այսինքն, «տանիքի» համակարգի մեջ արգելված է պաշտոնեական պարտականությունները կատարելու, արարելու, կոմպետենտություն ցուցաբերելու որևէ դրսևորումը: Բայց և խրախուսելի է համակարգի ամրացմանն ուղղված ցանկացած «ինքնագործունեությունը»:
Ասվածի ներքո պարզ է դառնում հայկական ուժայինների գործունեության «հնարամիտ» բազմազանությունը ընդդիմության ու ժողովրդի դեմ դրսևորումներում:
Տանիքի տիրոջը ձեռնտու է դա, և այս ոլորտում առկա են անուրանալի «նվաճումներ»՝ ինչպիսիք էին, օրինակ, զուգարանների փակելը միտինգների ժամանակ, կամ էլ ընդդիմադիրների հարազատներին ընդամենը հացի փող ապահովող գործերից հեռացնելն ու հետապնդումները:
Եթե նեգատիվ ինքնուրույնությունը խրախուսված է վերից վար, իսկ դրական ինքնուրույնությունն ուղղակի արգելված, ապա բնական է, որ չկա հետադարձ որևէ կապ տանիքի ու ստորադրյալի միջև, բացի «ցավդ տանեմ շեֆ ջան»-ը:
Հետևաբար, ինչքան տանիքներով վեր, այնքան աճում է վերադաս անդամների գաղափարական ու ինֆորմացիոն վակուումը:
Այս վիճակն ի վերջո հանգեցնում է տանիքների բացարձակ մեկուսացմանը իրականությունից: Եվ արդյունքում, ամբողջ համակարգն է արագորեն հայտնվում կործանարար վայրընթացի մեջ:
Ստորադասն իրավունք չունի տանիքին որևէ բան ասելու, «տանիքն» էլ որևէ վստահելի ինֆորմացիոն աղբյուր չունի հասկանալու համար, թե ինչ է կատարվում ներքևներում:
Եվ գալիս է պահը, երբ տանիքների ողջ համակարգը վերից-վար անընդունակ է ինքնուրույն որևէ քայլի՝ որին և ականատես ենք ներկայում, կատարյալ անիշխանության դրսևորումներով:
Եթե տանիքների ներսում պաշտոնյաների մասնագիտականն ու անհատական դրական որակները որևէ նշանակություն չունեն համակարգի համար, կամ նույնիսկ հակացուցված են, ապա արժևորվում ու կարևոր են դառնում համակարգին ծառայելու միայն բացասական հատկանիշերը:
Եվ նման սկզբունքներով համալրվելով, ի վերջո համակարգը դառնում է բացասականի մի գերխիտ միջուկ, որը սև խոռոչի նմանակով միայն կլանում է, ոչնչացնում, փչացնում ու կործանում ամեն ինչ:
Քանի որ տանիքային համակարգը միայն մսխող է, ինքնին ընդունակ չէ որևէ դրական արարման, ապա ժամանակի ընթացքում այն կազմող անհատների մեջ աճում է առավել պաշտպանված լինելու մարմաջը: Նրանք գիտեն, որ համակարգից դուրս կա իրենց համմերներն ու բենթլիներն արտադրող «անտանիք» արտաքին ահռելի աշխարհ, որը համակարգից շատ ավելի հզոր է, և ամեն վայրկյան կարող է չհամակերպվել տանիքների գոյությանը:
Եվ այդ վախն է, որը նրանց մղում է գտնել և ենթակայվել արտաքին էլ ավելի հզոր տանիքի, քծնել նրան ու կատարել նրա հրամանները:
Սեպտեմբերի 3-ին մենք ականատես եղանք հենց այդ փաստին: Հայկական իշխանությունները ոչ թե ենթարկվեցին Ռուսաստանի քմահաճույքին, այլ ուղղակի երանությամբ հրաժարվեցին սուբյեկտությունից և վազեցին գերադաս տանիքի տակ, քանի որ ներքին ռեսուրսը չունեին համատեղվելու «ոչ-տանիքային» Եվրոպային, կամ էլ ինքնուրույն մնալու:
Ռուսական պատրոնի, նոր տանիքի առկայությամբ հայկական ողջ իշխանական համակարգը կդառնա համասեռ, բացարձակ անպատասխանատու, բայց և կայուն, քանի որ իր հաշվարկներով ձեռք կբերի նոր տանիքի պաշտպանությունը և կազատվի «ինչ անելը» հասկանալու ու ապահովելու խնդրից:
Ռուսական ուժայինների հայտնվելը Հայաստանում մեր իշխանությունների պահանջն էր գերագույն տանիքից, հենց կայունության խնդրով, այլ ոչ հակառակը:
Թվում է, թե հայաստանյան իշխանությունները ներսում այլևս ոչ մի անելիք ու գլխացավանք չունեն: Հայաստանն ընդամենն արտաքին տանիքից հրամանների սպասող, քարշ եկող գավառ է, ուր թույլատրված է ինքնուրույն կործանվելը, բայց ոչ արժանապատիվ ապրելը:
Մյուս կողմից էլ, մեծ վտանգ կա, որ ՄՄ-ը առհասարակ չկայանա: Բայց իրականությունից մեկուսացած անոմալ հայկական տանիքակարգի համար դա էլ հոգ չէ՝ թող Հայաստանի տեղում մնա անսուբյեկտ տարածք՝ լքված թե «տանիքների» ազգ ու տակի, ու թե մարդկանց կողմից:
Փաստորեն, նախկին տանիքիային ոչ-սուբյեկտությանն այժմ գումարվել է նաև խորը գավառականությունը, և հենց դա է պատճառը, որ արտաքին աշխարհն արդեն չի ընկալում Հայաստանը որպես պետություն: Եվ գնալով այս միտումը խորանալու է:
Տանիքային համակարգը միայն ներկա իշխանականի հատկանիշը չէր: Տանիքը վաղուց է մտել մեր կյանքի ամենատարբեր ոլորտները: Եվ տանիքն է, որը պարտադրում է արտադրել անտառաճանաչ գիտության դոկտորներ, թալանով հերոսացած գեներալներ, որևէ օտար լեզու չիմացող և բանակցելու հմտությունից զուրկ դիվանագետներ, մտավոր հետամնացի կարողություններով քաղաքապետեր և իհարկե՝ ծայրահեղ հետամնաց երկրների համար էլ էկզոտիկ տեսքի ու որակի արխայիկ օլիգարխներ:
Տանիքային համակարգը զուտ իշխանական կառույց չէ, նաև հանրային վարքի կոդեքս է, արժեքայինի ունիվեսալ բանաձև և կյանքի դպրոց: Իր դիդակտիկայով այն մանկապարտեզից սկսած մատաղ սերնդին կողմնորոշում է՝ ինչ անելու և ինչ չանելու, ինչը ընդունելու և ինչը մերժելու:
Պատերազմում պարտված երկրները կարող են վերականգնվել, ինչպես օրինակ 2-րդ համաշխարհայինից հետո Գերմանիան, Ճապոնիան, Իտալիան ու շատ ավիրված երկրներ վերականգնվեցին, ըստ որում մոդեռնացնելով իրենց ամեն հնարավոր կողմերից:
Դանդաղ, ներսից փտող երկրում այլասերվում է առաջին հերթին հենց մարդը, և այդ երկիրն ու ազգը վերականգնվելու շանսը գրեթե չունեն:
Պատմական նմանակը չունեցող հայկական 3 իշխանությունների անցած 23 տարիները ցույց տվեցին, որ մեր կերտած «տանիքային» համակարգն ամեն ինչ փչացնելու մի յուրահատուկ միջավայր է, ուր մարդիկ մրցում են իրար կողոպտելու, վատություն անելու և հրեշանալու ասպարեզներում: