Սիրիական պատերազմն օդում է, չնայած որ ամերիկյան և համաշխարհային հանրությունը դեմ է դրան:
Պատերազմի դեմ կարգախոսներով իշխանության եկած ամերիկյան նախագահն այսօր պատրաստվում է պատերազմի, որն ակնհայտորեն արհեստականորեն հրահրվող պատերազմ է:
Որո՞նք են այն անտեսանելի պատճառները, որոնք տանում են շատ դաժան մի պատերազմի, և որը կարող է աշխարհի համար երրորդ համաշխարհայինը դառնալ, իսկ մեզ համար՝ չկողմնորոշվելու դեպքում, նաև կործանարար:
Քննարկենք հնարավոր շարժառիթների աշխարքաղաքական ու տնտեսաքաղաքական քիչ տեսանելի մոտիվները:
Ռեգիոնալ աշխարհքաղաքական մոտիվներ
Արաբական 22 երկրներն արդեն վաղուց տարանջատվել են միմյանցից և նրանց միջև բազմաչափ թշնամություն է կուտակվել, որի խորքայինն իհարկե ֆինանսատնտեսական ու տարածաշրջանային անհամատեղություններն են: Նավթով հարուստները մտել են աշխարhի օլիգարխական շրջանակների մեջ ու դարձել գլոբալ որոշումների կայացման անդամներ, մյուսներին մղելով կրոնական ու այլևայլ երկրորդական, արհեստականորեն սրված հակասությունների գիրկը:
Այս առումով Սիրան հայտնվել է հարուստ Կատարի և Սաուդյան Արաբիայի թիրախում:
Կատարն արդեն 3 միլիարդ դոլար է ծախսել սիրական ապստամբներին զինելու ու վարձատրելու վրա: Կատարի առերես նպատակն է, իբր ապահովել իր գազի ազատ տրանզիտը դեպի Եվրոպա:
Իսկ Սաուդյան Արաբիայի շահագռգռությունն այն աստիճանի է հասել, որ նրա բանագնացը հանդգնել է Կրեմլում ռուսական նախագահին շանտաժել՝ հրաժարվել Սիրիային թիկունք կանգնելուց, այլապես իրենք նորից կսկսեն ֆինասավորել ու հրահրել չեչեններին:
Ռուսաստանի պատասխանը երևակվեց երեկ:
Մի կողմից նրանք բարձրացնում են ԱՄՆ-ին հրթիռային շարժիչների վաճառքը դադարեցնելու հարցը, https://rt.com/news/russian-rocket-engine-ban-039/, իսկ մյուս կողմից զգուշացնում են Սաուդյան Արաբիային, որ Սիրիայի դեմ պատերազմ սանձազերծելու դեպքում Ռուսաստանը կհարվածի հենց Սաուդյան Արաբիային https://www.eutimes.net/2013/08/putin-orders-massive-strike-against-saudi-arabia-if-west-attacks-syria/
Սաուդյան Արաբիայի մոտիվների մեջ ակնհայտ պարզություն չի նշմարվում: Դրանք իմ կարծիքով ավելի շատ համաշխարհային ֆինանսականի հետ են կապված, որը կքննարկվի ստորև:
Սիրիայում քիմիական զենքի օգտագործման վերաբերյալ Իսրայելին մեղադրանքով հանդես է եկել Բրիտանական պառլամենտի անդամ Ջորջ Հալովեյը, նշելով, որ հենց Իսրայելն է տրամադրել ապստամբներին քիմիական զենքը: https://www.youtube.com/watch?v=DOn-QHNGwqs#t=20
Թուրքիան է խորապես խառնված Սիրիական պատերազմի հրահրման մեջ: Նրա մոտիվներն ու ակնկալիքները հաշվարկելը դժվար է, բայց կարելի է շեշտել, որ լինելով քրդական պրոցեսի առանցքում, Թուրքիան երևի նախընտրել է մտնել շատ ավելի մեծ ռեգիոնալ խաղերի ու պրոցեսների մեջ, որպեսզի քրդական հարցը լուծվի ոչ թե իր հաշվին, այլ համաձայն սպասվող պատերազմի արդունքների, ուր ինքը հաստատապես հաղթողների ցանկում է իրեն պատկերացնում:
Չհաշված, որ թուրքերը հեռանկարային հույսեր ունեն նաև Հայաստանից տարածքներ խլելու և նաև Իրանի հնարավոր մասնատման ակնկալիքներով:
Իսրայելն իհարկե մեծապես և բազմաթիվ առումներով է շահագրգռգված Սիրիայի դեմ պատերազմով: Դրանք թվարկելն ու քննարկելն անիմաստ է, որովհետև այդ թեման արդեն իսկ մի քանի հոդվածի նյութ է:
Սիրիական պատերազմի մեջ շահագռգիռ է նաև Ադրբեջանը, որովհետև այն հնարավորություն կտա որևէ պատրվակով Հայաստանի դեմ ագրեսիա սկսել, և Իսրայելի օգնությամբ օրակարգ մտցնել նաև Իրանական Ատրպատականի հարցը:
Սիրայի շուրջ արդեն իսկ ձևավորված են կողմ և դեմ երկրների ճամբարներ, Ռուսաստան-Իրան- Չինաստան մի կողմից, և արևմտյան ու արաբական հարուստ երկրների բլոկը՝ հակադիր կողմից:
Եղած փաստերն արդեն իսկ վկայում են, որ ռեգիոնալ առումով պատերազմը սանձազերծելու մոտիվների, կրքերի ու ամբիցիաների պակաս չկա:
Ֆինանսատնտեսական մոտիվները
2008 թվականի համաշխարհային տնտեսական ճգնաժամից հետո և արևելյան հսկա երկրների տնտեսական բուռն զարգացման արդյունքում, օրակարգ է մտել դոլարի՝ որպես համաշխարհային ընդունված փոխարժեք լինելու հարցը:
Առերևույթ, դեռ նոր նշմարելի սրություն ցուցաբերող այս հարցն արդեն իսկ կարևորագույնն է աշխարհում:
ԱՄՆ-ը վաղուց դադարել է արտադրող երկիր լինելուց: Նրա ներքին պարտքն արդեն հասել է 17 տրիլիոն դոլարի: Առևտրի տարեկան բացասական բալանսը տատանվում է 400-500 միլիարդի սահմաններում:
Այս աստղաբաշխական պարտքերը սպասարկել է պետք: Եւ դրա մինչև այժմ հայտնի միջոցը կամ պատերազմն է եղել, կամ էլ սեփական դրամի արժեզրկման միջոցով տնտեսական քաոսի մեջ մտնելը:
Սովետական միությունը գնաց դրամի արժեզրկման ճանապարհով և կործանվեց:
Նման է, որ ԱՄՆ-ը նախընտրել է պատերազմը: Միայն պատերազմը թույլ կտա անորոշ ժամանակով հետաձգել այս հարցը, կամ էլ միջազգային մի այնպիսի նոր հարաբերությունների դաշտ ձևավորել, ուր սույն հարցը հետին պլան կմղվի:
Առաջին հայացքից զարմանալիորեն, բայց իրականում խիստ օրինաչափ, համատեղվեցին Իսրայելի, Սաուդյան Արաբիայի և աշխարհի հարուստ երկրների շահերը՝ պատերազմով լուծելու և աշխարհքաղաքական, և ֆինանսատնտեսական հարցերը:
Խնդիրն այն է, որ անվճարունակ են դարձել համարյա բոլոր արևմտյան երկրները /բացառությամբ Գերմանիայի, որը պահպանել է իր արտադրական կարողությունները և զարգացրել է դրանք/:
Բոլոր այդ երկրներում տնտեսությունը վեր է ածվել բանկային համակարգի կցորդի: Իսկ բանկային ոլորտում էլ փողն է վեր ածվել պայմանական հարաբերությունների մի ածանցյալի, ուր այն ամբողջովին մեկուսացած է իր՝ աշխատանքի և արժեքի համարժեք լինելու հիմնական ֆունցիայից:
Շրջանառու փողի հիմնական գարանտը ոսկին էր և այլ ֆիզիկական մնայուն արժեքներն էին: Սակայն վերջին 20 տարիներին, փողի ծավալների կտրուկ աճի և բանկային ծայրահեղ աճպարարությունների արդյունքում ոսկին դուրս մղվեց փողի պահուստային համարժեք լինելու դերից:
Մոտ 3 տարի առաջ նկատվեց ոսկու գնի կտրուկ աճ, բայց և իսկույն այն սաստվեց համաշխարհային բանկային կարտելի կողմից, դրանով իսկ զրկելով համաշխարհային դրամական համակարգը կուռ հիմքերից ու ապահովության երաշխիքներից:
Այսօր ԱՄՆ տպում է այնքան փող, ինչքան որ անհրաժեշտ է ներսում և արտերկրում ֆիզիկական շրջանառության համար: Բայց այդ դոլարը որևէ կապ չունի աշխատանքի համարժեք լինելու ու իրական արժեքի հետ:
Եթե վաղը ինչ որ երկրներ մերժեն դոլարը և անցնեն այլ փողային համակարգով փոխհաշվարկների, ապա ամերիկյան դոլարը վայրկենապես կարժեզրկվի, քանի որ այն պաշտպանված չէ ոչ ԱՄՆ հզոր տնտեսականով, և ոչ էլ ոսկով:
Այս հեռանկարն է, որ այսօր համախմբել է դոլարային փողի տերերին և կողմ դրել ոչ դոլարային երկրներին:
Պատերազմի մեջ ոչ մի կերպ շահագրգիռ չեն հենց այդ երկրները, որոնք ստիպված են ապրել դոլարով, որևէ լծակ չունենալով ազդելու նրա ու սեփական վալյուտայի կուրսերի վրա, քանի որ հրապարակից դուրս է նետված փողային հիմքը՝ ոսկին:
Սիրիական պատերազմի իրական էությունը հենց այս խնդիրն է՝ դոլարի, որպես միջազգային ունիվերսալ դրամական փոխարժեքի լինելիության խնդիրը: Ամերիկացիք, համաշխարհային փողատերերն ու Իսրայելը, որպես աշխարհի ֆինանսական, ռազմաքաղաքական որոշումներ կայացնողներ, չեն կարող սպասել, մինչև դոլարը կսկսեն մերժել այլոք:
Նրանք նախահարձակ են լինում պատերազմով, որպեսզի ցուցադրեն իրենց ռազմական գերհզորությունը, ապացուցեն, որ այլևս ոչ թե ոսկին է դոլարի հիմքը, այլ ռազմական մահակը:
Եվ նաև, որպեսզի չնկատվի իրական մոտիվը, և պարտված երկրները ստիպված լինեն ընդունել դոլարի գերակայությունն՝ առանց բարձրաձայնելու պատերազմի իրական մոտիվները:
Այս առումով սպասվելիք սիրիական պատերազմի ծավալները կանխագուշակելն անհնար է: Եթե բավարարեցին արդյունքերը, ապա այն կարող է լոկալ մնալ Սիրիայի տարածքով: Եթե ոչ, կտարածվի ողջ ռեգիոնով և ավելի հեռու:
Եվ հենց այս կոնտեքստում է հասկանալի դառնում Ռուսաստանի կոշտ վերաբերմունքը ԱՄՆ և Սաուդյան Արաբիայի հանդեպ, ինչպես նաև մեծաքանակ լրագրողների այցը Ղարաբաղ՝ ակնկալիքով, որ եթե Հայաստանն իրեն մղի Եվրոպա, ապա Ռուսաստանն էլ իր հենակետը կտեղափոխի Ղարաբաղ, ռեգիոնում գեոքաղաքական դիրքերը չկորցնելու համար:
Սա այն միակ պահն է, երբ Հայաստան-Ղարաբաղ՝ «երկու սուբյեկտ» մոդելն ի շահ մեզ կարող է օգտագործվել կռվող բևեռների արանքում:
Մեր խնդիրն է կանխատեսել հնարավոր բոլոր հետևանքները և պատրաստ լինել ամենակոշտ պայքարի:
Իրենք կռվում են փողի համար, մենք պետք է պաշտպանվենք կյանքի ու պետականության համար: