Մոտ երկու շաբաթ առաջ հետևում էի Ամերիկա-Իսրայել Հանրային կապերի կոմիտեում նախագահ Օբամայի ելույթին: Օբաման անգերազանցելի հռետոր է, բայց շաղակրատանքը հրեաների և Իսրայելի հասցեին չէր դադարում: Մտածեցի, որ հաստատ մի կարևոր մերժում ունի մտքում: Եւ դա կատարվեց: Ճառի վերջում նա բառացի հայտարարեց, որ չի սատարելու Իսրայելի հարձակմանը Իրանի վրա: Ես առաջին անգամ էի ականատես լինում նման կեցվածքի գերերկիր ԱՄՆ-ի վերջին տարիների դրսևորումներում՝ մոտ քսան րոպե շաղակրատանք, ընդամենը սուբյեկտային կամք արտահայտելու համար:
Ուրախ էի, մտածում էի, որ վերջապես Իրանի ռմբակոծման և դրա հետ կապված Հայաստանի վրա ծառացած վտանգն արդեն հետևում է:
Գումարած այս ամենին, ամենօրյա ականատեսն եմ հենց հեռուստատեսությամբ ներհրեական դաժան վեճերի առ սիոնիստական-ագրեսիվ՝ ի հակադրություն ժողովրդավար Իսրայել մոդելները: Վեճը առաջվա խաղային-կեղծը չէ: Իսկապես իրար դեմ են կանգնած երկու տարբեր դիրքորոշումների տեր ազգակիցներ, որոնք իրար մեղադրում են հրեական շահերին ու գաղափարներին դավաճանելու մեջ:
Չնայած ամերիկյան մասս-մեդիայի հրեական համատարած գերիշխանությանը, ներկայում մալուխային հեռուստատեսության մեջ կան առնվազն երկու հրեական ալիքներ՝ Link TV և Free speech TV, որոնք խիստ հակասիոնիստական են և սուր քննադատության են ենթարկում Իսրայելի ներքին և արտաքին քաղաքականությունը: Նրանք մերժում են պատերազմի հրահրումը Իրանի դեմ՝ որպես նոր համամոլորակային աղետի:
Սակայն, մյուս կողմից էլ դիտարկելով վերջին տարիների՝ Միջին Արևելքն ընդգրկող աշխարհաքաղաքական դեպքերը, կարելի է համոզվել, որ Իսրայելը երբևէ մանրամասն չի համաձայնեցրել իր քայլերը գերհզորների հետ: Կատարել է իր ուզածը` իսկ այնուհետ մնացածը ստիպված են եղել սատարելու իր հերթական ռազմական հանդուգն նախաձեռնությանը:
Ներկա պահին ես կարևոր եմ համարում հետևալ ցուցիչները, որոնք խոսում են այն մասին, որ Իսրայելը նախապատրաստել է ասիմետրիկ, անուղղակի ռեգիոնալ գործողություններ, որոնք կործանարար կարող են լինել Հայաստանի գոյության համար:
1. Նկատելի է համագործակցություն Թուրքիա-Ադրբեջան-Իսրայել առանցքով: Օրեցօր ավելանում են լուրերն այն մասին, որ Իսրայելը սկսել է մեծ ծավալներով զինել Ադրբեջանին, այն էլ այնպիսի զինատեսակներով, որոնք իր լավագույնն են: Մեկ և կես միլիարդ դոլարի անօդաչու օդանավեր, հետևակային ռումբերի ոչնչացման համակարգեր, եւ այլն: Այդ ծավալները շատ ավելին են, քան Հայաստանի դեմ տարվող պատերազմը կարող է պահանջել: Հետևաբար այդ գործարքները չի կարելի դիտարկել զուտ որպես զենքի վաճառք, այլ հեռահար համագործակցության պահ ունեն իրենց մեջ:
2. Թուրքիայի՝ Իսրայելի հանդեպ «խաղաղության» նավատորմով կատարած քայլերը մեծ հակասություններ չստեղծեցին այդ երկրների միջև: Թուրքիան ներկայացավ և ընդունվեց բոլորի կողմից որպես ռեգիոնալ իրավունքների տեր՝ փաստորեն աննախադեպ բարձրացնելով իր կարգավիճակը: Նպատակն արդեն իրացվել էր և նաև գուցե հենց այդ պատճառով, նավատորմիղի խոստացված երկրորդ երթը չկայացավ: Բացառված չէ, որ այդ հարցով ներքին համաձայնություն է կայացվել Թուրքիայի ու Իսրայելի մեջ, ուր Թուրքիային խոստացվել է ասիմետրիկ զիջում այլոց հաշվին: Փոխադարձ ժխտողական հռետորաբանությունն իջեցվել է զրոյականի:
3. Իսրայելի շահերի տիրույթում Սիրիայում ընթացող պրոցեսներում լուրջ մասնակցություն ունի Թուրքիան:
4. Թուրքիայի հետ դիմակայության թեժ պահին իսկ, Իսրայելը չփորձեց լրջորեն օգտագործել հայկական Գենոցիդի խաղաքարտը:
5. Չկարողանալով Իրանի դեմ կերտել լայն ռազմական կոալիցիա, Իսրայելը շարունակում է Իրանի ռմբակոծման իր սպառնալիքները, հաշվի չառնելով կողքինների սաստող կարծիքները: Ամեն օր լսելի են ձայներ, իբր Իսրայելն ինքնուրույն է հարձակվելու Իրանական միջուկային կառույցների վրա:
6. Քաջալերվում և ավելանում են Ատրպատականը Իրանից հոգուտ Ադրբեջանի բռնակցելու, Մեծ Ադրբեջան կերտելու և Իրանը մասնատելու մասին խոսակցությունները: Իրանի դեմ առերես քայլեր չեն արվում Թուրքիայի կողմից, բայց Ադրբեջանը բացահայտ է արտահայտվում Ատրպատականի հարցում:
7. Թուրքիան աննախադեպ կարծրացրել է իր դիրքորոշումները Հայաստանի հանդեպ, շրջափակման վերացման մասին խոսք չկա, թշնամությունը գնալով խորացվում է: Եւ թուրքերը, և ադրբեջանցիները հայատյացությունը դարձրել են իրենց ազգային գաղափարախոսության հիմքերից մեկը:
Եթե դիտարկելու լինենք ներկա հրեական համաշխարհային դիրքերը, ապա կտեսնենք, որ ավելի քան 15 միլիոնանոց հրեությունից միայն 5-ն է բնակվում Իսրայելում: Իսրայելը որպես պետություն ունի եզակի կաոուցվածք և ֆունկցիոնալ դրսևորումներ: Ըստ նախագծի, որպեսզի հրեությունը համակված մնա հանդեպ Իսրայելը, այն պետք է մշտապես վտանգի, պատերազմի մեջ լինի: Հրեական լոբբիի ամենակարողության արմատը հենց դրանում է՝ համախմբված հրեությունը փորձում է օգնել իր մշտապես վտանգված հայրենիքին:
Պատերազմների ավարտը և խաղաղությունը կործանարար կլինեն Իսրայելի համար, որը գտնվում է դեմոգրաֆիական սրընթաց աճ ապրող արաբական շրջապատում: Դրա համար Իսրայելն ամեն պահի զբաղված է իր շրջապատում նորանոր լարվածություններ ու պատերազմներ հրահրելով, որպեսզի կայուն և արդյունավետ լինի համաշխարհային հրեություն-Իսրայել կապը:
Պաղեստինցիների հետ պատերազմն արդեն մոտեցել է իր ռեսուրսային սպառմանը, և Իսրայելը կարիք ունի իրենից հեռացված, բայց հարատև մի այլ պատերազմի, որը նորից կսնի իրեն: Հնարավոր է նաև, որ երկրորդ վտանգը հնարավորություն կտա Իսրայելին մի քիչ մեղմել և բարելավել իր հարաբերությունները պաղեստինցիների ու արաբների հետ, ուր թշնամությունն արդեն քաղաքականորեն օրհասական է դարձել Իսրայելի համար: Ներկա պահի լավագույն երկրորդ վտանգը, երկրորդ ճակատը, Իսրայելի հաշվարկներով, թերևս Իրանի դեմ հարձակումն է:
Սակայն, մյուս կողմից էլ, չկարողանալով ձևավորել միջազգային կոալիցիա, վտանգավոր է դառնում ուղղակի և միայնակ հարձակումը: Շատ ավելի հեշտ և բացատրելի կլինի պատերազմի հրահրումը Իրանի հարևան տարածքում, հետո արդեն Իսրայելի ներգրավումը որպես ռեգիոնալ պատերազմի շարքային մասնակցի, որը միջազգային տեսանկյունից լրիվ ընդունելի կլինի:
Ադրբեջանի պատերազմը Հայաստանի դեմ կարող է լինել ամենահարմար սկիզբը, որն իբր «պատահականորեն» Իրանին կներգրավի պատերազմի մեջ, և արդեն Իսրայելի մասնակցությունը կդառնա ավտոմատ պրոցես: Մտադրված ծավալները կլինեն այնպիսին, ինչպիսին կցանկանան ռեգիոնալ գերուժերը, ներառյալ Իսրայելը, բայց որ այն կլինի երևի «հավերժ», դա դժվար ապահովվող չէ: Հիմնական պատերազմը կընթանա իբր Ատրպատականի ադրբեջանցիների ինքնորոշման հովերով, Թուրքիայի և Ադրբեջանի բազմազան մանևրներով և օգնությամբ, բայց Իսրայելը ևս ներգրավված կլինի այնքանով, ինչքան որ կպահանջի այդ պահի հրեականություն-Իսրայել դուալիզմը:
Ատրպատականի անջատումը և թուրանի նպատակային ծրագրերն այնպիսին են, որ տասնամյակներ կապահովեն Իսրայելի «գլխին կախված վտանգի» իդեոլոգիան և կսնեն ներկա Իսրայել-հրեություն մոդելը:
Պատերազմի հրահրումը Հայաստանի դեմ՝ Իրանին ներգրավելու նպատակով, այս մեծ խաղում ընդամենը պատրվակ է Իսրայելի համար, բայց աղետ՝ Հայաստանի համար:
Հայաստանը որևէ կերպ չի դիտարկում սույն սցենարը, որպես մահացու վտանգ մեր երկրի համար՝ սահմանափակելով կոնֆլիկտը զուտ Ղարաբաղ-ադրբեջանականի սահմաններում:
Հասկանալի է, որ մենք արտաքին սուբյեկտային հավակնություններ չունենք, բայց հարյուրավոր անօդաչու օդանավերը գոնե պետք է զգաստացնեին մեզ՝ քննարկելու իրավիճակը: Մենք զբաղված ենք ընտրություններ կոչված խաղերով և ներհայաստանյան վերջին պատառների ծվատմամբ: Բայց համաձայնենք, որ սույն սցենարով անժխտելի ինչ որ հավանականությամբ դրված է Հայաստանի գոյության խնդիրն իսկ:
Ղարաբաղյան հարցը վաղուց իր տեղը զիջել է դատարկվող Հայաստանի գոյության խնդրին: Ամերիկյան հրաժարումն իսրայելական ագրեսիային մասնակցելուց, փաստորեն Իսրայելին մղել է ասիմետրիկ ուղիների որոնմանը, որոնք ուղղակիորեն են շոշափում Հայաստանի շահերը: Իսրայել-Թուրքիա-Ադրբեջան դեռ շղարշված դաշինքի համատեղ ջանքերով Հայաստանը կարող է վերացվել քարտեզի վրայից: Իսրայելն ու Թուրքիան ռեգիոնալ այն գերուժերն են, որոնք ենթակա չեն արտաքին ազդեցությունների: Նրանց դեմ միայն մենք ենք և մեր գոյատևելու կամքը: